Kilka lat temu oglądałam wywiad z Martinem Scorsese. Na pytanie: co jest Twoim największym osiągnięciem, odpowiedział: surviving- przetrwanie. Wywiad był przeprowadzany akurat krótko po zrobieniu przez Scorsese świetnego dokumentu filmowego Surviving Progress (w polskiej wersji Pułapki rozwoju), stawiającego pytania, dokąd my wszyscy w zasadzie zmierzamy. Zwiastun dokumentu można zobaczyć tu:
Odpowiedź Scorsese oczywiście automatycznie kojarzy się z tytułem tego dokumentu, ale akurat rozmowa poszła raczej w takim kierunku, że już samo przetrwanie jest sukcesem … No i tak sobie wtedy pomyślałam, że chyba ma rację.
Ale gdyby zapytać kogoś na ulicy, czy samo przetrwanie tj. np. dożycie późnej starości w spokoju i w miarę dobrym zdrowiu jest synonimem sukcesu, to nie spodziewałabym się raczej zbyt wielu twierdzących odpowiedzi.
Bo sukces musi być przecież z efektem wow, inaczej to nie sukces. Sukces musi być taki, żeby mamusia była dumna. I żeby znajomi zazdrościli. Oczywiście – ilu ludzi, tyle może być definicji sukcesu, różne są punkty odniesienia i różne priorytety. Taką sztampą jednak, w którą zdają się wierzyć przedstawiciele klasy średniej lub aspirujący do niej, jest chyba coś takiego: dom z ogrodem lub luksusowo urządzone mieszkanie, przystojny mąż/ atrakcyjna żona, udane dzieci + prywatne szkoły dla nich, dwa fajne auta, do tego odjechane wakacje i kilka gadżetów pozwalających poczuć się lepiej. Że te materialne składniki z tych wymienionych są na kredyt, a także to, że zdobycie tego wszystkiego okupione jest często ogromnym wysiłkiem i zjadającym nas stresem – to takie małe nieistotne szczegóły. Najważniejsze, że mogliśmy to wszystko kupić, no i mamy. Yes, yes, yes – można obtrąbić sukces wszem i wobec.
Tylko dlaczego, gdy już wszystko mamy, bardzo często coś musi się porządnie zrypać. I np. jest rozwód albo naprawdę poważne problemy finansowe z powodu przeinwestowania czy też omsknięcia się w szacowaniu swoich sił na zamiary. Myślę, że często dlatego, że byliśmy przestymulowani, że musimy to i to i to. Ten wysiłek włożony, aby doskoczyć do wysoko ustawionej poprzeczki był za duży. Zupełnie jak byśmy zapomnieli zasadę, że wyżej d..y nie podskoczysz. No może czasem komuś się uda podskoczyć trochę wyżej, ale to nie jest tak, że nie ma za to ceny. I tak dla równowagi musi w końcu coś się załamać. Jak się okazuje, ten sukces nie miał wystarczająco solidnych fundamentów. Domek z kart się rozlatuje. Bach, i lezy.
A nawet jeżeli żaden spektakularny krach nie następuje, to z kolei często realizuje się scenariusz (zwłaszcza gdy trzeba spłacać kredyty):
„Powoli umiera ten, kto staje się niewolnikiem przyzwyczajenia, ten kto odtwarza codziennie te same ścieżki, ten kto nigdy nie zmienia punktów odniesienia, ten kto nigdy nie zmienia koloru swojego ubioru. (…) Powoli umiera ten, kto nie opuszcza swojego przylądka gdy jest nieszczęśliwy w miłości lub pracy, ten kto nie podejmuje ryzyka spełnienia swoich marzeń, ten kto chociaż raz w życiu nie odłożył na bok racjonalności” – Pablo Neruda. Poezje wybrane.
Coś podobnego, za to bardziej lapidarnie dobrze oddał też Jan Sztaudynger: Stabilizacja motylka to szpilka.
W zasadzie nie wiem, który z tych scenariuszy – porządne tąpnięcie czy powolne umieranie- jest lepszy, a raczej gorszy.
Bo sukces w takim powszechnym rozumieniu oznacza chyba właśnie tę stabilizację, zdobycie wszystkiego najlepiej w jak najkrótszym czasie. Sukces ma jednak materialne atrybuty.
Gdy już wszystko mamy, możemy zostać motylkiem. Nawet pięknym, nawet barwnym … ale na szpilce. I nie chodzi tu o buty.
A ja chciałabym jeszcze trochę polatać. I przetrwać bez zaliczenia spektakularnej porażki. I to mi wystarczy. To będzie mój sukces.
